Op 24-1-’24 komt De Maatschappij samen in de Bibliotheek de Plataan aan de Uiverlaan in Maassluis. Deze avond hebben we hoog bezoek in de persoon van interim burgemeester Gregor Rensen. We bespreken de tool die 3D-bruggen, zelfrijdende auto’s en complete romans tevoorschijn tovert zonder menselijke interventie. Maar wel met menselijke inbreng. Hierover later meer.
Voorzitter Cedric moet helaas verstek laten gaan. Dit biedt Dolf Bierhuizen en Nicole van der Wekken tegelijk de uitgelezen kans aan ChatGPT te vragen hoe we de avond kunnen aanvangen en vormgeven. De opties die de chatbot aanbiedt – een panel, expertpraatjes en een AI-demonstratie – hadden Dolf en Nicole echter zelf al bedacht. Wij raadplegen niet alleen AI, AI raadpleegt ook ons, zo blijkt. En niet ten onrechte.
Alertheid geboden
Bibliotheekdirecteur Wouter van Heiningen, die ons hartelijk ontvangt, opent de avond over AI. De dag ervoor bezocht hij nota bene een congres in Heerlen over dit fenomeen. Drie dingen zijn wat hem betreft, niet te onderschatten:
1. We gebruiken kunstmatige intelligentie eigenlijk al jaren, zonder dat we daar vroeger per se die term op plakten. Zo ‘nieuw’ en ‘eng’ is ze dus niet. Een collega van Wouter geeft de aanschafinformatie d.m.v. recensies als voorbeeld voor bibliotheken. Chatbots schrijven namelijk al deze recensies. Geen schrijver van vlees en bloed komt er meer aan te pas.
2. AI heeft een enorme impact op het milieu door stroombehoefte en waterverbruik. ‘Gratis’ betekent nog niet ‘onschuldig’.
3. Hoewel Wouter de werelddominantie via robotisering niet vreest, waarschuwt hij voor bias. Kunstmatige intelligentie is lang niet zo neutraal als ze lijkt. 80% van de data van ChatGPT (bijvoorbeeld) wordt ingevuld door Amerikaanse bronnen, 15% is Brits, de rest is Europees/Aziatisch/Afrikaans. Er zit bovendien behoorlijk wat troep (‘botshit’) tussen de informatie die ChatGPT deelt.
Wouters aanbeveling luidt: zet in op digitale geletterdheid. Momenteel zijn pakweg 4 miljoen Nederlanders digibeet en dit aantal neemt slechts toe. Voor Nederland gloort echter hoop. Vanaf 2025 lanceren TNO en NFI de site gpt-nl.nl, een site die wél aan strenge inhoudelijke kwaliteitseisen voldoet. En over onderwijzen gesproken…
Onderwijs, Overheid en Ondernemers
Ook aanwezig is Delano Welles, economiedocent aan het Albedacollege in Rotterdam. Zijn leerlingen weten enerzijds ChatGPT ‘goed’ te gebruiken, anderzijds durven velen niet toe te geven dat ze de tool raadplegen. Welles’ advies stemt tot hoop: voorkom welles-nietes-spelletjes, omarm het instrument als een aanvulling en pas je toetsingsmethode erop aan. Te denken valt aan mondelingen en interviews. Diepgaande kennis over de getoetste stof blijft dan essentieel. Hij vraagt zich af: Is het echt zo erg dat leerlingen ChatGPT gebruiken, als de docent hen daarna alsnog kan dwingen zich goed in de materie te verdiepen?
Dolf, die de publiekelijke discussie leidt, stelt de groep eveneens voor interessante kwesties: welke lacunes zal AI creëren op de arbeidsmarkt, hoe vullen wij die op en hoe beïnvloedt AI onze democratische rechtsstaat? Hij refereert in dat kader aan Maxim Februari’s essay Doe zelf normaal, dat in februari vorig jaar verscheen. Robert Tieman van het Hoogheemraadschap Delfland vraagt zich bovendien af welke sector de pioniersrol zou moeten vervullen in de AI-toepassing. Hierin schuilt een probleem waarop zelfs Februari’s essay geen antwoord heeft: welke handelingen zijn nu concreet nodig?
Wethouder Sjef Evers van de gemeente Maassluis haakt hierop in met de opmerking dat het in feite over automatisering gaat én een gebrek aan ouderwetse mankracht. Ter illustratie haalt hij de advocatuur aan, waar men sporadisch de overbodigheid van scribenten vreest.Bovendien eisen cliënten van hun juristen dat ze de kosten van juridische stukken en voorlichting omlaag brengen, omdat immers het opstellen van die stukken met ChatGPT gemakkelijker en efficiënter wordt. De klanten onderschatten echter nog altijd het belang van de vragen die je zo’n chatbot stelt. Menselijke inbreng blijft de basis.
Condition humaine
Juist over die menselijke input brengt Nicole van der Wekken een interessant accent aan. Welke skills willen we ontwikkelen met AI en welke waarden willen we in ere houden, wanneer we de tool gebruiken? Hoe, kortom, dragen we bij aan menselijkheid en fatsoen zonder de nieuwste technologieën in de ban te doen? We moeten begrijpend vragen leren stellen, stelt Nicole. Kritisch denkvermogen en nieuwsgierigheid blijven menselijke eigenschappen die tot nog toe onvoldoende in AI schuilen, hoe geavanceerd de machine learning ook is.Wanneer we dat doen met ChatGPT, is heel veel moois mogelijk. Goede input vergt van ons kennis, integriteit en een degelijk referentiekader. Dit geldt voor de gehele triple helix van Onderwijs, Overheid en Ondernemersbranche.
Vooruitzicht
De Maatschappij wil de handel en wandel van haar bestuur en secretariaat versterken met ChatGPT 4.0, een betaalde chatbot met meer vermogen en feitelijke accuratesse. Samen met de leden hoopt ze de verdiepingsslag te maken met AI.
We moeten leren, zo leert ons deze avond, AI-tools als ChatGPT te omarmen en constructief te gebruiken. De ontwikkeling verloopt namelijk zo snel, dat wegkijken geen optie is. De mens vreest verandering, zegt Yassin Jap-Tjong later die avond. En dat is waar. Eén ding vreest de mens echter meer: te worden bestuurd door niet-menselijke entiteiten. Bestuur die entiteiten dus vanuit jezelf, adviseert het Bestuur van De Maatschappij.