De laatste, moeilijkste en belangrijkste V uit Bedrijf Bamischijf is Vrijheid. De laatste, omdat ik de vrijheid heb genomen deze voor me uit te schuiven tot in het nieuwe jaar. De moeilijkste, omdat vrijheid zowel ontketent als lamlegt. De belangrijkste, omdat Keytoe ten koste van alles vrijheid viert. De gedachte hierachter luidt: geef het personeel volledige autonomie en het zal zichzelf structuur, beperkingen en kaders bieden. Jezelf beperkingen opleggen is echter moeilijk. Vooral als je als structuurjunk een totaal ander werkveld betreedt dan je elf jaar lang kende. En dan heb ik de lading van het begrip ‘vrijheid’ nog niet eens toegelicht.
Binnenkort sluit de kerk van mijn jeugd haar deuren: de gereformeerde Petrakerk in IJmuiden. In 2010, twee maal zeven jaar geleden, doe ik daar geloofsbelijdenis. Tijdens die periode woon ik bij mijn ongelovige vader, met wie ik regelmatig felle discussies voer over het geloof. Soms gaat hij in zijn frustraties te ver en maakt hij zich kwaad over mijn aanstaande keuze, waarna we ons gesprek moeten staken; mijn vader heeft nachtdienst. Toch zet hij me aan het denken. Waarom wil ik die stap wel of niet zetten? Ik maak ’s nachts een lijstje met voors en tegens, maar kom er niet uit. Hoeveel meningen en verwachtingen zijn daadwerkelijk van mezelf? Ik ga naar bed, kom ’s ochtends beneden en zie mijn vaders prachtige handschrift mijn lijstje completeren: ‘Geloof, hoop, liefde, vrijheid.’ Want geloven, hopen en liefhebben kan alleen uit vrije wil. Ironisch dat iemand anders me dit aan het verstand brengt.
Werken, zo denken Patrick en Cedric bij de oprichting van Keytoe, moet vanuit vrije wil geschieden. Niet voor niets streven ze ernaar een bedrijf te bestieren waar ze zelf graag willen werken. ‘Doe wat je niet laten kan, laat wat je niet maken kan.’ Het lijkt wel een vrije vertaling van een zinsnede uit het Bijbelboek Petrus: ‘Handel als vrije, maar ook dienende mensen, want u moet zich niet achter vrijheid verschuilen om u te misdragen.’ Onszelf niet misdragen is nog het makkelijkste gedeelte, qua eenduidigheid dan. Maar ‘doe wat je niet laten kan’, wat houdt dat concreet in? Hoe weet ik zo zeker dat datgene wat ik doe, het bedrijf daadwerkelijk vooruit helpt? En – idealiter – de maatschappij dient? Onwillekeurig schiet me een zin uit een Psalm te binnen: ‘Laat mij voortgaan op een ruime weg, want steeds zoek ik Uw regels.’ Het vreemde is: hoe meer vrijheid ik ervaar in mijn werkzaamheden, hoe naarstiger ik zoek naar beperkingen die anderen mij opleggen. Diep van binnen ben ik nog steeds het kleine kereltje dat wil horen hoe alles moet. Dan kan ik dat immers opvolgen en zal ik niet falen.
Een bedrijf dat radicale vrijheidsliefde predikt, heeft geen volgers nodig. Althans, niet in het stadium waarin Keytoe momenteel verkeert. Transities voltrekken zich op vele plekken en ook Keytoe zit middenin zo’n overgangsfase. Het heeft firestarters nodig, gehaaide, door de wol geverfde bedrijfskundigen die moeiteloos doorzien hoe de markt zich zal gedragen en welke bedrijfsprocessen Keytoe hiervan helpen profiteren. Vrijheid bewijst pas echt haar waarde als zij in de juiste context, op het juiste moment, aan de juiste persoon gegeven wordt. De een schiet ervan in de actie, de ander bevriest van besluiteloosheid. In Bedrijf Bamischijf beweren Lennard Toma en Cedric Muchall dat het gevoel van vrijheid ontstaat, ‘…als dingen worden weggehaald, als de weg van obstakels en restricties wordt ontdaan.’ Dit is ten dele waar. Een weg vol obstakels en restricties rijdt niet lekker. Maar wat nou als die barrières de belijning, borden en verkeerslichten blijken te zijn?
Goethe heeft gelijk: in der Beschränkung zeigt sich der Meister. Ik heb een wedervraag: Wie meistern wir die Beschränkung?